Co łączy trening siłowy i neurofeedback?
Trening mózgu można pod wieloma względami porównać do aktywności fizycznej. Podobnie jak ćwiczenia fizyczne, mające na celu poprawę siły, wytrzymałości, elastyczności czy ogólnej kondycji ciała, trening mózgu dąży do wzmocnienia wielu funkcji umysłowych, takich jak koncentracja, pamięć, panowanie nad emocjami czy zdolność rozwiązywania problemów.
Porównanie treningu mózgu do ćwiczeń fitness jest bardzo użyteczne przy wyjaśnianiu, na czym polega trening mózgu i jak przebiega. Wszyscy mamy doświadczenie lub przynajmniej wyobrażenie, jak wygląda trening na siłowni, więc opierając się na tym, łatwiej nam będzie zrozumieć, na czym polega trening mózgu.
Kluczowe podobieństwa między treningiem mózgu a aktywnością fizyczną:
- Systematyczność: Tak jak w przypadku ćwiczeń fizycznych, regularność jest kluczowa. Aby osiągnąć i utrwalić zmiany w mózgu, konieczne jest konsekwentne wykonywanie sesji treningowych. Trening mózgu wymaga powtarzania określonych ćwiczeń w odpowiednich odstępach czasu, podobnie jak codzienne ćwiczenia fizyczne. Idealny harmonogram treningu neurofeedback to trzy sesje w tygodniu w tzw. układzie 2+1, najlepiej w godzinach przedpołudniowych.
- Zróżnicowane ćwiczenia: W treningu fizycznym różne ćwiczenia są ukierunkowane na różne partie ciała—jedno może wzmacniać mięśnie nóg, inne ramion, a jeszcze inne poprawiać wydolność sercowo-naczyniową. Podobnie w treningu mózgu różne techniki są skierowane na różne funkcje. Mogą to być ćwiczenia poprawiające koncentrację, relaksację, szybkość przetwarzania informacji czy regulację emocji. Trening mózgu to nie tylko EEG Biofeedback; coraz częściej stosuje się także HEG Biofeedback. Terapeuta prowadzący trening mózgu będzie również stosować różne dodatkowe techniki, takie jak ćwiczenia oddechowe, uważnościowe, ekspozycyjne czy zadania poznawcze. Ta różnorodność pozwala na wszechstronne rozwijanie różnych aspektów funkcji mózgu i zapobiega znużeniu monotonią ćwiczeń.
- Indywidualizacja planu: Tak jak program ćwiczeń fizycznych powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb, celów i możliwości danej osoby, tak samo plan treningu mózgu jest personalizowany. Uwzględnia się specyficzne obszary mózgu, które wymagają treningu, oraz cele, jakie dana osoba chce osiągnąć — takie jak lepsza koncentracja, redukcja stresu, wyciszenie natłoku myśli czy poprawa jakości snu. Przed rozpoczęciem treningu niezbędne jest wykonanie tzw. mapowania mózgu (brain mapping), czyli analizy aktywności mózgu przy zamkniętych oczach, w stanie odpoczynku oraz podczas stresujących zadań. Na tej podstawie opracowuje się indywidualny plan treningowy.
- Stopniowe zwiększanie trudności: W treningu fizycznym, aby osiągnąć lepsze rezultaty, stopniowo zwiększa się intensywność ćwiczeń—dodaje się ciężary, wydłuża czas trwania sesji lub zwiększa złożoność ruchów. W treningu mózgu jest podobnie—z czasem ćwiczenia stają się bardziej wymagające, aby dalej stymulować rozwój i adaptację mózgu. Może to obejmować protokoły wielokanałowe (wielopunktowe) lub wielomodalne, które stopniowo podnoszą poziom trudności i wymagają od mózgu większego zaangażowania. Podnoszenie poprzeczki utrudnia uzyskanie nagrody, ale satysfakcja trenującego jest większa.
- Pomiar postępów: Zarówno w treningu fizycznym, jak i w neurofeedbacku, ważne jest monitorowanie postępów. W ćwiczeniach fizycznych można je mierzyć poprzez zwiększenie siły, wytrzymałości czy poprawę kondycji. W treningu mózgu postępy mogą być oceniane poprzez lepsze wyniki w testach neuropsychologicznych i poznawczych lub subiektywnie zauważane zmniejszenie objawów stresu czy lęku oraz lepsze radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami. Prowadzenie dziennika treningowego i regularne obserwowanie postępów pozwalają na dostosowywanie programu treningowego i dodatkowo motywują do działania.
- Znaczenie rozgrzewki: Tak jak przed intensywnym wysiłkiem fizycznym warto się rozgrzać, aby przygotować mięśnie i stawy do pracy, w treningu mózgu również istotne jest odpowiednie przygotowanie umysłu. Może to obejmować techniki relaksacyjne lub ćwiczenia oddechowe, które pomagają zredukować napięcie i zwiększyć gotowość mózgu do efektywnej pracy. Po sesji treningowej, podobnie jak po treningu siłowym, warto zastosować specjalne techniki „rozciągające”, co sprzyja lepszemu zapamiętaniu i utrwaleniu zdobytych umiejętności.
- Motywacja i zaangażowanie: Zarówno w treningu fizycznym, jak i w treningu mózgu, motywacja odgrywa kluczową rolę. Regularne ćwiczenia wymagają samodyscypliny i konsekwencji, aby osiągnąć cele treningowe. Podobnie, trening mózgu wymaga zaangażowania i systematyczności, aby mózg mógł adaptować się do nowych wyzwań i rozwijać nowe umiejętności. Utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji u młodszych pacjentów należy do największych wyzwań stojących przed terapeutą.
- Rola trenera: W obu przypadkach rola trenera jest kluczowa. W treningu fizycznym trener personalny prowadzi, motywuje i dostosowuje program ćwiczeń do postępów i potrzeb klienta. W treningu mózgu trener lub terapeuta pełni podobną rolę, towarzysząc podczas sesji treningowych, pomagając w monitorowaniu postępów, dostosowywaniu zadań i poziomu trudności oraz wspierając klienta w dążeniu do jego celów.
- Regeneracja i odpoczynek: W treningu fizycznym kluczowe jest uwzględnienie czasu na regenerację, aby ciało miało szansę na odbudowę i wzmocnienie. Mózg również potrzebuje czasu na regenerację po intensywnym wysiłku poznawczym. Odpowiedni sen, dieta, relaksacja oraz przerwy między sesjami treningowymi są niezbędne, aby umożliwić mózgowi integrację nabytych umiejętności, co przyczynia się do długotrwałego wzmocnienia funkcji poznawczych. Równolegle do treningu biofeedback nie należy stosować terapii stymulujących mózg (np. metoda Tomatisa, mikropolaryzacja, TMS, DBS).
Podsumowując, trening mózgu jest w dużym stopniu analogiczny do treningu fizycznego – obie formy treningu wymagają regularności, zaangażowania, indywidualnego podejścia i mogą prowadzić do długotrwałych, pozytywnych zmian, które mogą poprawić jakość życia, zwiększyć wydajność umysłową oraz wspierać dobrostan psychofizyczny.
