Najważniejsze pytanie, które zadaje sobie każdy terapeuta na początku treningu jest następujące „Jaki protokół treningowy dobrać dla Klienta?” Jest to zarazem najtrudniejsze pytanie, na które nie ma prostych i jednoznacznych odpowiedzi. Pewne wskazówki przynosi Raport QEEG. Ale co zrobić w przypadku, gdy nie mamy możliwości wykonania takiego raportu albo otrzymane wyniki są niejednoznaczne.
Pozostają nam protokoły klasyczne, wolnofalowe lub protokoły typu Squash, np.:
Theta/SMR – zwiększenie aktywności w paśmie SMR (12-15 Hz) i jednoczesne tłumienie fal Theta (3-7Hz)
Theta/Beta – regulacja stosunku fal Theta (3-7 Hz) do fal Beta (15-20 Hz)
Przy wyborze punktów treningowych pomocne będą mapy funkcjonalne zestawiające grupy symptomów z odpowiadającymi im obszarami kory (w notacji 10-20). Na mapkach tych, kolorowymi kołeczkami zaznaczono punkty lub obszary, w których najprawdopodobniej występują anomalie w QEEG i na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę podczas doboru protokoły treningowego.
Nie wolno przy tym zapominać, że „mapki” funkcjonalne są jedynie ogólnym modelem mózgu i nie muszą sprawdzać się w konkretnych przypadkach. U poszczególnych ludzi występują różnice nawet w ułożeniu tak podstawowych struktur anatomicznych, jak bruzda Rolanda czy szczelina Sylwiusza, co skutecznie utrudnia określenie znaczenia funkcjonalnego danej okolicy mózgu. Ponadto, plastyczny mózg jest ustawicznie modelowany przez interakcje z otoczeniem. Środowisko w którym wzrastamy i przebywamy ma wpływ na indywidualne ukształtowanie funkcjonalnego znaczenia poszczególnych obszarów mózgu. Dlatego, też wszystkie mapki funkcjonalne są tylko pewnym przybliżeniem i wskazówką a nie jednoznaczną receptą na mentalne dolegliwości.
W każdym bądź razie, najprostsze podejście polega na sprawdzeniu czy w zaznaczonych kolorami punktach nie występują podwyższone wartości wskaźników Theta/Beta i HiBeta/Beta.
Jeżeli Theta/Beta jest podwyższona, to zacznij trening od tłumienia wolnych fal Theta.
Jeżeli HiBeta/Beta jest podwyższona, to zacznij trening od tłumienia amplitudy HiBeta.
Przy protokołach Squash kierujemy się zasadą: tłumimy amplitudę pasma tylko wtedy, gdy obserwujemy zdecydowany jej nadmiar w stosunku do wartości normatywnych.
Uważnie obserwuj zachowanie pacjenta w trakcie sesji i tuż (do 1 godz.) po sesji. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepożądanych objawów lub nasilenia zgłaszanych symptomów należy bezwzględnie zmienić protokół treningowy.
1. Trudności z uwagą:
Nie przywiązuje uwagi do szczegółów
Popełnia bezmyślne błędy w szkole lub przy wykonywaniu innych zajęć
Ma trudności ze skupieniem i utrzymaniem uwagi w szkole lub podczas zabawy
Bardzo łatwo rozprasza się, zwłaszcza przez hałasy
Odwraca się w klasie, rozmawia z kolegami, nie słucha, co się mówi na lekcji
Wydaje się, że nie słucha tego, co się bezpośrednio do niego mówi
Nie stosuje się do wskazówek i poleceń nauczycieli, rodziców
Nie jest w stanie dokończyć rozpoczętej pracy
Entuzjastycznie zabiera się za zadanie, ale trudno jest mu doprowadzić do końca
Unika lub niechętnie podejmuje zadania, które wymagają wydłużonego wysiłku umysłowego
Zwleka z zabraniem się za pracę domową, odrabianie lekcji trwa długo i z małymi efektami
Gubi przedmioty, rzeczy niezbędne do wykonania zadań (zabawki, przybory szkolne, zeszyty, książki lub narzędzia)
Roztargniony, zapomina co ma zrobić, ale pamięta co się wydarzyło (nie ma problemu z odtwarzaniem)
Lubi marzyć, ma wzmożoną wyobraźnię, „odpływa w świecie fantazji”
W pracach pisemnych często są niedokończone akapity, zdania, wyrazy, gubione litery
Wypracowania nie mają logicznego ciągu, są chaotyczne
2. Decydowanie i organizowanie:
Ma trudności z podejmowaniem decyzji
Zwleka z decyzją o zakupie czegoś, wyborem ubrania, miejsca wakacji, zastanawia się zbyt długo
Ma trudności z organizowaniem myśli, myśli chaotycznie, w sposób nieuporządkowany
Ma problemy z planowaniem działań, układaniem list rzeczy do zrobienia
Nie spełnia się w roli organizatora: wycieczki, zabawy, projektu
3. Brak motywacji:
Brakuje mu motywacji do robienia czegoś dla innych
Nie ma motywacji do robienia różnych rzeczy dla siebie
Nie jest zainteresowany zajęciami rekreacyjnymi, zabawami
Nie interesuje się innymi: czym się zajmują, co robią, jak się czują, jakie mają plany?
Nic nie chce zmieniać, poprawiać, zdobywać w swoim życiu (minimalista)
4. Impulsywność:
Wyrywa się do odpowiedzi zanim zostanie postawione pytanie (choć nie zawsze zna odpowiedź)
Nie potrafi poczekać na swoją kolej np. podczas zabawy, przy wydawaniu posiłków
Przerywa lub przeszkadza innym (wtrąca się do rozmowy lub zabawy)
Wybuchowy, skłonny do kłótni, „rzuca talerzami”, trzaska drzwiami
Ma wyrzuty, że nie może kontrolować swojego zachowania
W trakcie zabawy, gry jak coś nie idzie po jego myśli przerywa i porzuca zabawę/grę
Wygłupia się w klasie, w zespole, zachowuje się jak „klasowy błazen”
Mówi, co myśli, bez względu na to czy dotknie to innych
Inni czują się nieswojo w jego obecności, bo nie wiedzą, co powie, co zrobi – jest nieprzewidywalny
Przeskakuje z jednego projektu/aktywności/zainteresowania do innego bez dokończenia każdego z nich (brak wytrwałości)
Dąży do tego, aby w centrum uwagi, aby zostać duszą towarzystwa
„Robi zanim pomyśli”
„Wściekłość drogowa” – krzyczy na innych, pogania kierowców, przeklina w czasie jazdy
5. Nadruchliwość:
Stale poszukuje zajęć związanych z ruchem
Biega, jest „jak nakręcony” zarówno w domu jak i w szkole
Niespokojnie porusza, bębni palcami lub stopami, wierci się na krześle
Wstaje z miejsca podczas lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia, chodzi po klasie
Jest nadmiernie gadatliwy – mówi za dużo i za szybko
Ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczynkiem, gdy ma coś wykonać na miejscu, w skupieniu nie może wtedy zapanować nad własnym pobudzeniem ruchowym
Konieczność ograniczenia ruchu (np. w klasie) powoduje wykonywanie czynności „zastępczych”: wymachiwanie nogami, manipulowanie przedmiotami, ogryzanie ołówków, bazgranie po zeszycie itp.
Wykonuje wiele drobnych, niepotrzebnych ruchów, np. bazgrze po zeszycie, obgryza ołówek, skrobie po ławce.
6. Spowolnienie:
Czuje się słaby, zmęczony
Ma bardzo mało energii, szybko się męczy
Jest powolny, porusza się powoli
Jest mało mówny, mówi powoli
Sprawia wrażenie zmęczonego
Ma trudności z gromadzeniem energii do zainicjowania jakiegoś działania
7. Sprawność manualna – motoryka mała:
Ma trudności z zadaniami manualnymi, wymagającymi precyzji:
nawlekanie igły, zapinanie bransoletki lub łańcuszka
najechaniu kursorem na ekranie komputera
majsterkowanie, składanie modeli
Później niż rówieśnicy zaczął posługiwać się przedmiotami codziennego użytku
Brzydkie pismo, pisze jak „kura pazurem”:
kształty liter uproszczone, litery nie dokończone w kształcie
zmiana wielkości i nachylenia liter
litery „drukowane”, brak wiązania liter
za duże lub za małe odstępy liter w wyrazach lub między wyrazami
Niezdarny, często potyka się, potrąca meble w domu
Ma trudności z utrzymaniem rytmu w tańcu lub klaskaniu
Kłopoty sprawia mu jazda na nartach, rowerze, łyżwach, rolkach
Przypadkowo wypadają mu przedmioty z rąk, łamie delikatne rzeczy
Niechętnie uczestniczy w zajęciach ruchowych, np. sport lub taniec
Dosyć późno (później niż rówieśnicy) zaczął siedzieć, raczkować, chodzić, jeździć na rowerze
Ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, np. chodzenie po linii, stanie na jednej nodze
Unika zabaw na zjeżdżalniach, huśtawkach, drabinkach, karuzeli
9. Integracja sensoryczna:
Zakłócenia koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się pod kontrolą wzroku:
rzucanie i chwytanie piłki
gra w klasy
kopanie piłki, która jest w ruchu
Ma trudności ze skakanką
Ma problemy z układaniem klocków Lego
Ma problem z układaniem puzzli
Jeśli ktoś krzyknie „zejdź z drogi’ lub „odejdź na bok”, nie wie w którą stronę ma się poruszyć
Popełnia błędy przy przepisywaniu z tablicy
Ma trudności przy pisaniu ze słuchu (ktoś dyktuje tekst do zanotowania)
10. Zachowania kompulsywne:
Przesadnie często wykonuje pewne czynności, np. mycie rąk, liczenie jakiś przedmiotów
Często powtarza jakieś słowa, zwroty
Sprawdza kilka razy czy coś zrobił, np.: wyłączył żelazko, zamknął drzwi, zgasił światło, wyłączył telewizor
Ma tendencje do rozmawiania ciągle na ten sam temat, opowiadania tych samych historii, używania tych samych wyrażeń
Powtarzające się manieryzmy ruchowe, np. trzepotanie lub kręcenie palcem, ręką, lub złożone ruchy całego ciała
Bardzo głębokie zainteresowania bardzo wąską dziedziną, np. jakiś gatunek ptaków, model samochodu
11. Zachowanie rutynowe:
Lubi wykonywać codzienne czynności stale w ten sam sposób, rutynowo
Trudno jest mu odejść od rutyny, wyjść poza utarte schematy myślenie, działania
Przeszkadza mu, gdy ustalony rytm dnia jest w jakiś sposób zakłócony
Lubi, gdy każda aktywność, w której ma brać udział jest starannie zaplanowana
Utrzymuje rzeczy w przesadnym (w porównaniu do innych) porządku
Czuje, że musi kontrolować ludzi i sytuacje w swoim otoczeniu
Denerwuje się, gdy musi przerwać to co robi i nie może kontynuować swoich działań
Jeżeli z jakiegoś powodu musi przerwać to co robi, ma problem z natychmiastowym powrotem do tego zajęcia
Nie lubi robić wiele rzeczy równocześnie
Ma kłopoty z wyobrażeniem sobie, jak by to było, gdyby był kimś innym
Ma problemy z wymyślaniem historyjek, bajek
Powtarzające się manieryzmy ruchowe, np. trzepotanie lub kręcenie palcem, ręką, lub złożone ruchy całego ciała
Ma tendencje do rozmawiania ciągle na ten sam temat, opowiadania tych samych historii, używania tych samych wyrażeń
12. Perfekcjonizm
Potrafi być tak zaabsorbowany jednym tematem, że nie zauważa niczego więcej
Tak bardzo skupia się na perfekcyjnym wykonywaniu zadań, że nie udaje mu się wykonać je do końca
Praca lub szkoła jest o wiele ważniejsze dla niego niż znajomi, przyjaciele, rodzina
Niechętnie powierza pracę innych, chyba że zgodzą się na jego sposób wykonania tej pracy
Nie potrafi być „nieproduktywny”, nie umie „nic nie robić”
Musi wykonać pewne czynności bardzo powoli, aby uzyskać pewność, że są zrobione poprawnie
Jeżeli coś mówi, to często nie dopuszcza innych do głosu
Zauważa szczegóły, które nie są widoczne dla innych
13. Zachowania opozycyjno-buntownicze
Łamie zasady tylko dlatego, że tak chce
Kłóci się, sprzecza, wszystko kwestionuje
Celowo dokonuje rzeczy, które denerwują innych ludzi (np. zabiera nakrycia głowy)
Czynnie buntuje się przeciwko przepisom, zasadom lub odmawia spełnienia próśb innych, np. odmawia wykonania obowiązków w domu
Nie uznaje autorytetów
Wykazuje zmienność nastrojów
Oskarża innych za swoje własne błędy lub złe zachowanie
Jest drażliwy lub łatwo go wyprowadzić z równowagi
Jest zły i zawzięty
Celowo łamie powszechnie akceptowalne zasady zachowania
Przeklina lub używa obscenicznego języka
Jest mściwy i karzący
14. Uzależnienia
Pojęcie „uzależnienia” należy traktować szeroko, to znaczy nie tylko jako nadużywanie narkotyków, leków, alkoholu i papierosów, ale również wielu innych wymykających się spod kontroli zachowań, np. gry hazardowe, automaty, oglądanie telewizji, przeglądanie Internetu, gry komputerowe, portale społecznościowe, uzależnienie od pracy (pracoholizm), środki nasenne, leki przeciwbólowe, suplementy diety, słodycze.
Wielokrotnie podejmował nieudane próby kontrolowania, ograniczania lub zaprzestania uzależnienia
Z powodu uzależnienia stracił pracę lub możliwość awansu, (nie otrzymał promocji do następnej klasy lub ma słabe oceny)
Utracił lub pogorszył relacje z innymi ludźmi z powodu poświęcania zbyt dużej ilości czasu dla uzależnienia
Potrafi okłamywać bliskich w celu ukrycia własnego uzależnienia
Czuje niepokój, depresję lub wręcz fizycznie choruje, kiedy ogranicza uzależnienie
Z czasem odczuwa potrzebę zwiększania „jednostek” uzależnienia
Często myśli o swoim uzależnieniu – nie może doczekać się kolejnego razu
Ma poczucie winy z powodu uzależnienia
15. Rozumienie sygnałów niewerbalnych
Trudno mu odgadnąć co jakaś osoba myśli lub co czuje na podstawie jej wyrazu twarzy
Ma trudności ze odczytaniem, co ludzie o nim myślą dopóki nie ubiorą tego w słowa
Nie rozumie z czego i dlaczego inni śmieją się
Trudno mu odgadnąć czy ktoś mówi żartem czy serio
Nie chwyta sarkastycznych, ironicznych lub dwuznacznych wypowiedzi – rozumie wypowiedź dosłownie
Jest ostatnią osobą, która rozumie puentę żartu
Trudno mu „czytać miedzy wierszami” co ktoś do niego mówi
16. Interakcje społeczne
Woli robić rzeczy samemu, niż w zespole lub grupie
Nie przepada za spotkaniami towarzyskimi, imprezami, woli zostać w domu
Ma kłopoty z nawiązywaniem przyjaźni, ma młodszych kolegów
Brak spontaniczności w poszukiwaniu wspólnej zabawy, dzielenia się z innymi swoją radością, zainteresowaniami lub osiągnięciami
Nie potrafi rozmawiać „o niczym”, nie lubi pogaduszek np. w windzie, w pociągu
Często łapie się na tym, że nie wie, jak podtrzymać rozmowę
Kiedy rozmawia przez telefon, nie jest pewien, czyja jest kolej na powiedzenie czegoś
Słaby kontakt wzrokowy, mimika lub gestykulacja w trakcie rozmowy z innymi
Nie potrafi opowiadać dowcipnych historyjek
Ludzie zwracają mu uwagę, że to co właśnie powiedział jest niegrzeczne, choć ma wrażenie, że to było grzeczne
Często jest ostatnią osobą, która rozumie puentę żartu sytuacyjnego
Trudno mu „czytać miedzy wierszami”, gdy ktoś coś do niego mówi
17. Zaburzenia snu
Gdy obudzi się, aby skorzystać z łazienki, ma problem z ponownym zaśnięciem
Łatwo budzi się pod wpływem koszmaru sennego i długo nie może zasnąć
Łatwo budzi się pod wpływem jakiegoś hałasu i długo nie może zasnąć
Porusza się w trakcie snu, „kopie się w nocy”
Ma problemy z zasypianiem w nocy
18. Nadmierna senność
Śpi za dużo
Po długim śnie budzi się, ale nie czuje się wypoczęty
Trudno jest mu wstać wcześnie rano
19. Tendencje depresyjne
Czuje się samotny, nawet gdy jest z innymi ludźmi
Ma niskie poczucie własnej wartości
Spędza mniej (niż kiedyś) czasu z rodziną lub przyjaciółmi, zamyka się w pokoju
Odczuwa smutek lub przygnębienia przez większą cześć dnia
Trudniej (niż kiedyś) jest mu skoncentrować i zmotywować się do pracy, nauki lub zabawy
Myśli o śmierci, chciałby już umrzeć
Czuje się przemęczony, zniechęcony, bez energii do działania
Ma napady płaczu, jest rozdrażniony
Przyszłość widzi w czarnych barwach lub nie interesuje go co będzie jutro
Nie odczuwa przyjemności i zadowolenia z życia
Rzeczy/aktywności które kiedyś sprawiały mu radość, teraz go nie cieszą
Bezpodstawnie obwiniania siebie za wiele rzeczy
20. Podwyższona złość i gniew
W sytuacjach, gdy większość ludzi nie czuje strachu, odczuwa strach
W sytuacjach, gdy większość ludzi nie czuje złości, odczuwa złość
W sytuacji, gdy większość ludzi odczuwa złość, czuje wręcz wściekłość
Bardzo denerwuje go „ludzka głupota”
Jak prowadzi samochód ogarnia go „wściekłość drogowa” na innych kierowców lub pieszych
Wścieka się gdy stojąc w kolejce, ktoś wpycha się bez kolejki
Pod wpływem emocji niszczy rzeczy, łamie ołówki, trzaska drzwiami
Ma trudności, żeby zapanować nad swoją złością w nieistotnych/niewspółmiernych sprawach
Jeżeli nie zgadza się z kimś, złości się i mówi wprost, co o nim myśli (obraża, wychodzi)
Czuje się jak „beczka prochu”
21. Reaktywność (pobudliwość) emocjonalna
Reaktywność emocjonalna odnosi się głównie do negatywnych emocji – szczególnie lęku. Osoby charakteryzujące się w wysokim stopniu tą właściwością wykazują pobudliwość emocjonalną, czyli łatwość reagowania intensywnymi emocjami i małą odpornością emocjonalną.
Niewspółmiernie silnie i gwałtownie reaguje na bodźce wywołujące lęk,
Niewspółmiernie silnie i gwałtownie reaguje na bodźce wywołujące złość
Bardzo łatwo i bez wyraźnego powodu obraża się, gniewa
Inni (koledzy, nauczyciele) postrzegają jego zachowania jako niedojrzałe i niezrównoważone emocjonalnie
Jego zachowanie cechuje: drażliwość i agresywność
Jego zachowanie cechuje: płaczliwość i lękliwość
22. Wstydliwość i obwinianie się
Czyje wstyd w sytuacjach, w których inni nie odczują wstydu
Czuje się winny w sytuacjach, w których inni nie odczują winy
Obwinia się jak cokolwiek pójdzie nie tak jak powinno
Czuje się nieakceptowany przez innych
Czuje, że powinien bardzie się starać, robić więcej, dawać z siebie więcej
23. Brak odczuwania negatywnych emocji
Nie odczuwa negatywnych emocji takich jak gniew, złość, rozpacz, rozczarowanie, wściekłość, lęk, strach w sytuacjach, w których inni je odczuwają
Wyciszone i „płaskie” przeżywanie negatywnych emocji w porównaniu do innych (rówieśników, kolegów, członków rodziny)
Wydaje się być emocjonalnie nieporuszony pod wpływem bodźców, który poruszają innych (nie chodzi tu o tłumienie negatywnych emocji ze względów społecznych lub kulturowych – bo nie wypada ich okazywać)
W sytuacjach które przerażają innych (np. oglądanie strasznych filmów, obrazów, wydarzeń) – jego odczuwanie lęku i przerażenia jest mniej intensywne
Gdy ktoś poważnie krzywdzi i obraża go, czuje mniej gniewu niż inni zdają się odczuwać w takich sytuacjach
Uboga ekspresja stanów emocjonalnych:
nie używa metafor i emocjonalnych wykrzykników,
nie zmienia tempa mówienia i intonacji głosu,
nie zmienia wyrazu twarz, postury, uboga gestykulacja.
24. Brak odczuwania pozytywnych emocji
Nie odczuwa pozytywnych emocji takich jak przyjemność, radość, zachwyt, zadowolenie w sytuacjach, w których inni je odczuwają. Inni czyli rówieśnicy, koledzy, członkowie rodziny.
„Wyciszone”, „zimne”, „płaskie” przeżywanie pozytywnych emocji w porównaniu do innych (rówieśników, kolegów, członków rodziny)
W sytuacjach, które cieszą innych – nie śmieje się, nie cieszy
W sytuacjach, w których inni są szczęśliwi, podekscytowani, nie odczuwa radości, jest wyciszony.
Nie wzrusza się do łez, nie skacze z radości, nie wpada w zachwyt.
Słaba (w porównaniu do innych) ekspresja stanów emocjonalnych:
nie używa metafor i emocjonalnych wykrzykników,
nie zmienia tempa mówienia i intonacji głosu,
nie zmienia wyrazu twarz, postury, uboga gestykulacja
25. Lęk
Odczuwany lęk można scharakteryzować jako utrzymujący się przez długi czas, przewlekły i wolno płynący. Nie są to gwałtowne napady lęku utrzymujące się przez kilka, kilkanaście minut.
Ciągle przewiduje nieszczęścia i problemy
Nadmiernie – w odniesieniu do okoliczności – zamartwia się
Obawia się chorób, wypadków swoich lub bliskich osób
Rozmyśla o katastroficznych scenariuszach, przewiduje nieszczęścia i problemy
Bierze pod uwagę najbardziej pesymistyczny możliwy bieg wydarzeń (nawet jeśli bardzo mało prawdopodobny)
Spodziewa się i oczekuje czegoś strasznego, ale nie wie co to by miało być konkretnie
26. Fobie
Odczuwa nieuzasadniony lęk przez przebywaniem w sytuacjach, w których osoba narażona jest na ocenę i osąd innych ludzi:
przedstawianie się
wystąpienia publiczne,
spotkania z osobami płci przeciwnej,
publiczne zabieranie głosu
znalezienie się w centrum uwagi
bycie obserwowanym przy jakiejś czynności
wchodzenie do małych grup ludzi
Odczuwa irracjonalny lęk przed przebywaniem w miejscach i sytuacjach, z których ucieczka jest trudna czy kłopotliwa. Lęk ten powoduje, że osoba unika takich miejsc bądź też wymaga obecności innych osób. Na przykład:
bycie w tłumie,
stanie w kolejce,
samotne wyjście z domu,
stanie na moście
jazda środkami lokomocji.
Odczuwa irracjonalny lęk przed przedmiotami, siłami przyrody, zwierzętami czy też bólem, ciemnościami. Lęk występuje zarówno w czasie rzeczywistego spotkania osoby z danym przedmiotem, jak i wtedy, gdy osoba myśli o danym przedmiocie czy też spodziewa się, iż go spotka, zobaczy.
27. Myśli obsesyjne
Miewa natrętne, negatywne myśli
Martwi się o rzeczy, które nie stanowią rzeczywistych problemów
Kiedy pewna myśl wpadnie mu do głowy, jest odgrywana w kółko, jak zdarta płyta
Jest uparty
Ma wrażenie, że coś złego się stanie, jeśli nie zrobi się pewnych rzeczy, chociaż wie, że nie ma żadnego związku.
Jest tak zajęty szczegółami, zasadami, procedurami, że traci z oczu cel działania
28. Słuchanie – percepcja
Ma problemy w rozróżnieniu różnic między podobnymi wyrazami
Wiele trudności sprawia mu wierne powtórzenie usłyszanych przed chwilą słów lub zdań
Kiedy dwie osoby mówią jednocześnie, słyszy dźwięki, ale dźwięki zdają się być pomieszane
Słuchając rozmowy, zdaję sobie sprawę, że nie docierają do niego wszystkie wypowiadane słowa
Męczy się przy słuchaniu dłuższych opowiadań
29. Słuchanie ze zrozumieniem
Ma problemy z wykonywaniem instrukcji lub poleceń głosowych
Ma trudności w rozumieniu wypowiedzi słownych innych ludzi, szczególnie wtedy gdy wymagane są złożona składnia i znaczenia abstrakcyjne
Ma kłopoty ze zrozumieniem wypowiedzi, gdy równocześnie dyskutuje kilka osób
Nie do końca rozumie, co ludzie mówią
Ma trudności ze zrozumieniem i zapamiętaniem treści rozmowy telefonicznej
Słyszenie dźwięków mowy (głosu, nie słów)
Słyszy różne dźwięki jednocześnie, ale ma trudności z ich wyodrębnianiem
Słyszy wiele jednoczesnych głosów (korytarz szkolny, klub) ale dźwięki poszczególnych głosów mieszają się (nie słyszy pojedynczych głosów)
Trudno mu wyodrębnić dźwięk głosu kogoś z kim rozmawia od szumu tła (hałas uliczny, głośna muzyka w klubie)
30. Rozumienie dźwięków mowy (intonacji)
Ma trudności z określeniem nastroju mówiącego na podstawie intonacji, akcentu, brzmienia jego głosu
Kiedy rozmawia z kimś przez telefon, nie jest w stanie określić czy rozmówca jest: smutny, przygnębiony, radosny, zadowolony
Nie chwyta wypowiedzi sarkastycznych, ironicznych, rozumie je dosłownie
Nie jest w stanie rozpoznać po głosie czy ktoś żartuje, czy mówi poważnie
31. Płynność wysławiania się
Ma trudności z wysławianiem się w sposób płynny i jasny, sposób wysławiania się nie odzwierciedla jego inteligencji
Ma dość ograniczone słownictwo, pomaga sobie gestykulacją, nadużywa zaimków
Brakuje mu odpowiednich słów, aby w pełni wyrazić swoje myśli
Ma problemy z doborem specyficznego i właściwego słownictwa do wypowiedzi
Mówiąc, stosuje zdania niepełne, z licznymi błędami gramatycznymi
Ma trudności z organizacją dłuższych wypowiedzi (np. wprowadzenie, podsumowanie)
Ma problemy z zachowaniem logicznego porządku w trakcie opowiadania (przeskakuje „akapity”)
Łamie zasady tworzenia słów: stosuje błędne końcówki wyrazów, myli przypadki
32. Płynność czytania
Podczas czytania na głos opuszcza sylaby, pomija całe wyrazy, przekręca końcówki
Przeskakuje linijki czytanego tekstu
Podczas czytania na głos, niechcący zastępuje słowa, czyta „na pamięć”, zgaduje słowa
Wolne tempo czytania, czyta wolniej niż rówieśnicy
Szybko męczy się podczas czytania
33. Czytanie ze zrozumieniem
Ma trudności z opowiedzeniem tego, co przed chwilą przeczytał
W trakcie czytania powtarza (wraca) przeczytane zdania lub akapity, aby zrozumieć ich sens
Ma problemy ze zrozumieniem przeczytanych słów lub zdań
Trudności z rozumieniem czytania są znacznie większe niż u rówieśników
Ma trudności z rozumieniem pisanych wskazówek lub instrukcji obsługi
Ograniczenia w rozumieniu tekstów napisanych w przenośni lub w języku pochodzącym z przeszłości (staropolszczyzna)
34. Czytanie – percepcja wzrokowa
Podczas czytania myli litery o podobnych kształtach: L-Ł, C-G, b-p, d-g, m-n, o-a, l-ł-t.
Podczas czytania myli wyrazy, które mają podobną postać, np.: tama – tania, dom – dam itp.
Podczas czytanie odwraca liczby lub wyrazy 12 – 21; 2-5, kot – tok,
35. Ortografia
Popełnia liczne błędy ortograficzne
Otrzymuje bardzo słabe oceny z dyktand (problemy z ortografią sprawiają mu kłopoty w pracy i w życiu codziennym)
Należy do klasowych „liderów” pod względem liczby popełnianych błędów pisowni
Kiedy pisze, ma problemy z zastosowaniem odpowiedniej zasady ortograficznej, choć je zna i umie stosować (pisze na boku warianty tego samego wyrazy i wzrokowo rozpoznaje poprawny)
36. Łatwość pisania
Ma trudności z przelewaniem swoich myśli na papier
Ma problemy z organizowaniem myśli w zdania i akapity
Ma trudności w planowaniu i tworzeniu pisanych tekstów z myślą o określonym czytelniku i w określonym celu
Wiele trudności sprawia mu pisanie wypracowań szkolnych, oficjalnych pism
Popełnia liczne błędy gramatyczne i interpunkcyjne
37. Liczenie, matematyka
Ma trudności z liczeniem, szacowaniem wyniku w pamięci
Myli się w codziennych obliczeniach (ile ma zapłacić za zakupy kilku artykułów, ile otrzymać reszty)
W trakcie liczenia dużej liczby przedmiotów, ma problemy z ich grupowaniem, aby przyspieszyć liczenie
Popełnia błędy, przy przepisywaniu liczb, przenoszeniu wyrazów algebraicznych w równaniu
Myli znaki arytmetyczne, dodaje wtedy gdy chce odejmować, mnoży zamiast dzielić
Kiedy patrzy na równanie matematyczne, nie wie jak się za nie zabrać (mimo, że rozwiązywał już podobne zadania)
Zacina się w trakcie rozwiązywania zadania matematycznego, zaczyna dobrze i nie wie jak je skończyć
Nie potrafi zaplanować i zastosować uporządkowane podejścia w rozwiązywaniu zadania matematycznego
Ma trudności z dokonywaniem pomiarów, przeliczaniem jednostek miar
Ma problemy ze sprawdzaniem wyników zadania oraz oszacowywania, czy wyniki są sensowne w kontekście danego zadania
38. Orientacja ułożenia ciała
Ma trudności z dotknięciem palcem do nosa przy zamkniętych oczach
Jeśli ktoś krzyknie „Zejdź z drogi” nie wie w którą stronę odskoczyć
Ma problemy z utrzymanie równowagi przez kilka sekund stojąc na jednej, lekko zgiętej nodze z zamkniętymi oczami
Zaburzone odczuwanie dotyku przy zamkniętych oczach – gdy ktoś go dotyka nie odczuwa lub nie lokalizuje miejsca dotyku
39. Orientacja przestrzenna – rozumienie
Ma trudności z czytaniem map, planów
Myli strony prawo-lewo, nie umie bez zastanowienia określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo)
Trudności z jednoczesnym wskazywaniem części ciała i określaniem ich terminami: prawe – lewe
Ma trudności przy określaniu stron świata, myli wschód – zachód i północ – południe
Ma problemy z rozwiązywaniem zadań-labiryntów
Ma trudności z nauką geometrii, rozwiązywaniu zadań geometrycznych
Ma problemy z odczytaniem z twarzy nastroju (emocji) osoby: smutek, radość, zadowolenie, złość, strach
Ma trudności z odczytaniem z twarzy rozmówcy czy żartuje czy jest poważna
40. Orientacja przestrzenna – percepcja
Ma trudności w rozróżnianiu różnych kształtów, zwłaszcza gdy kształty są do siebie zbliżone
Ma trudności z dostrzeżeniem subtelnych różnic pomiędzy podobnymi obiektami
Ma trudności z odnajdywaniem szczegółów różniących dwa obrazki
Nie dostrzega zmian w wyglądzie znajomych osób: fryzura, ubranie, biżuteria
Myli ludzi o podobnym wyglądzie
41. Pamięć wzrokowa
Ma trudności z zapamiętaniem danych (które widział):
numerów telefonów,
numeru PESEL, dowodu osobistego,
numerów kont, PIN,
adresów
Nie pamięta ubioru osób, z którymi się przed chwilą spotkał lub widział
Nie pamięta szczegółów obrazów lub fotografii bezpośrednio po zakończeniu ich przeglądania
42. Pamięć słuchowa – słowa
Jeśli ktoś podaje mu (dyktuje) swój adres, numer telefonu lub e-mail, musi go natychmiast zapisać
Ma trudności z zapamiętaniem imienia kogoś kogo właśnie poznał
Poproszony o kupno kilku przedmiotów musi zrobić listę, aby nie zapomnieć
Trudno mu przypomnieć sobie nazwiska osób, które zna od dawna
43. Pamięć słuchowa (intonacja, melodia)
Ma trudności z zapamiętaniem głosu kogoś z kim rozmawiał po raz pierwszy, wcześniej tego samego dnia.
Ma trudności z zapamiętaniem brzmienia osób, które zna długo
Kiedy słyszy głos piosenkarza, ma trudności z przypomnieniem sobie innych utworów, które śpiewa
44. Pamięć wzrokowo-przestrzenna
Ma problemy z zapamiętaniem twarzy
Ma trudności w zapamiętywaniu, co i gdzie znajduje się w domu
Kiedy ktoś wskazuje drogę, nie pamięta kolejności skrętów lub mijanych budynków
Ma trudności w zapamiętywaniu, gdzie: położył klucze, telefon, pióro, itp. lub gdzie zaparkował samochód
Nie pamięta map, planów, fotografii bezpośrednio po zakończeniu ich przeglądania
Nie pamięta jak wyglądały zabudowania/teren w sąsiedztwie domu rodzinnego
Gubi się miastach/miejscach, w których wiele razy bywał i powinien je znać
Ma trudności z chodzeniem w swoim domu po ciemku lub z zamkniętymi oczami
Materiały szkoleniowe objęte prawami autorskimi Centrum Rozwoju Biofeedback Ewa Michałowska.
Copyright Centrum Rozwoju Biofeedback Ewa Michałowska.