Jak ustawić zakresy filtracji pasm trenowanych?
W literaturze spotykamy bardzo różne definicje zakresu pasm. Najczęściej spotykanym, można by powiedzieć że „klasycznym”, jest podział spektrum EEG na następujące pasma:
- Delta=1-4 Hz
- Theta=4-8Hz
- Alfa=8-12 Hz
- SMR=12-15 Hz
- Beta=15-18 Hz
- Beta2=18-22 Hz
- HiBeta = 22-32Hz
- Gamma = 38-42Hz
Niestety, do dzisiaj nie przyjął się powszechnie stosowany, międzynarodowy standard określania pasm częstotliwości i różni producenci oprogramowania do biofeedbacku, autorzy podręczników, ośrodki szkoleniowe stosują różne definicje pasm. Początkującym terapeutom może to sprawiać pewną trudność. Pocieszające jest to, że prawie zawsze po nazwie pasma autorzy dookreślają w nawiasie zakres częstotliwości, np. Theta (3-7Hz), lub Beta1 (15-18Hz).
Wbrew pozorom nie jest to tylko błaha sprawa nieustalonej konwencji. Ma to dość ważne praktyczne znaczenie, ponieważ protokoły terapeutyczne zazwyczaj formułowane są w następujący sposób: „w punkcie P, hamuj Theta i HiBeta i wzmacniaj Beta”. Stosowanie klasycznych lub „fabrycznych” ustawień zakresu pasm w wielu przypadkach może być niepoprawne. Mózg pacjenta niestety może nie znać decyzji projektowych producenta oprogramowania, ani podręcznikowych definicji pasm i pracować w swoich, indywidualnych częstotliwościach J. Najlepszym przykładem jest pasmo Alpha. Alpha, to dominujący rytm który obserwujemy, przy zamkniętych oczach w obszarach potylicznych i ciemieniowych. Indywidualna Alpha nie zawsze pokrywa się z klasycznym zakresem 8-12Hz. U dzieci lub osób starszych będzie oscylować w granicach 7-10Hz, a u 20-latków w granicach 10Hz-13Hz. Podobnie rzecz ma się z zakresami pozostałych pasm.
Jak zatem wyznaczyć poprawnie indywidualne ustawienia trenowanych pasm?
Najprostsza metoda polega na odczytaniu częstotliwości dominujących trenowanych pasm. Na przykład, zamierzamy tłumić nadmierną amplitudę Theta w punkcie F3. Obserwujemy spektrum EEG w F3 i identyfikujemy najwyższy słupek w paśmie Theta (4-8Hz), czyli częstotliwość, przy której amplituda ma najwyższą wartość. I dokładnie tę częstotliwość oraz jej najbliższe otoczenie (+-1,5Hz) powinniśmy tłumić.
Jeszcze łatwej jest wykonać raport częstotliwości dominujących z sesji zarejestrowanej w danym punkcie.
Przykładowy raport przedstawia częstotliwości dominujące w pasmach Theta, Alpha, Beta i HiBeta. Odczytujemy amplitudy częstotliwości dominujących i trenujemy amplitudy oscylujące (+-1,5Hz dla częstotliwości wolnych i +-2Hz dla Beta i HiBeta) wokół częstotliwości dominujących. W podanym przykładzie:
I przyjmujemy następujące ustawienia:
- Theta = średnia dominująca 4,5, czyli pasmo trenowane od 3 do 6Hz
- Alpha = średnia dominująca 9,65, czyli pasmo trenowane od 8,15 do 11,15
- Alpha1 (niska) poniżej dominującej
- Alpha2 (wysoka) powyżej dominującej
- SMR = pasmo Alpha przesunięte o +3Hz, czyli pasmo trenowane od 11,15 do 14,15
- Beta = średnia dominująca 17,3Hz, czyli pasmo trenowane od 15,3 do 19,3
- HiBeta = średnia dominująca 27Hz, czyli pasmo trenowane od 25Hz do 29Hz
Zwróćmy uwagę, że 2*PAF mieści się w górnym zakresie paśmie Beta, a 3*PAF w górnym zakresie HiBeta.
Inna, dość popularna metoda opiera się tylko na dominującej częstotliwości Alpha (PAF). Odczytujemy dominująca Alpha i stosujemy następujący algorytm wyznaczania górnych poszczególnych pasm:
- Theta = PAF-1,5Hz
- Alpha = PAF+1,5Hz
- SMR = PAF+4,5Hz
- Beta = 2*PAF+1Hz
- HiBeta = 3*PAF+1Hz
Jako dolne granice pasm przyjmuje się górne pasm sąsiadujących.
Przykład: PAF = 9,5Hz
- Theta = 4,25Hz do 8Hz
- Alpha = 8Hz do 11Hz
- SMR = 11Hz do 14Hz
- Beta = 14Hz do 20Hz
- HiBeta = 20Hz do 30Hz
