HemoEncefaloGrafia

Zasadę działania HEG Biofeedback – w uproszczeniu – można przedstawić następująco:

  • Wykonywanie zadań umysłowych aktywuje neurony w odpowiednich obszarach mózgu.
  • Neurony, aby wykonać swoją pracę potrzebują odpowiednią ilość energii.
  • Dostarczenie odpowiedniej ilości energii wiąże się ze zwiększonym przepływem utlenowanej krwi.
  • Utlenienie krwi może być mierzone za pomocą systemu specjalnych czujników (fotoemiter i fotodetektor), które wykrywają zmiany w kolorze krwi (oksyhemoglobina absorbuje więcej światła podczerwonego niż deoksyhemoglobina, która pochłania więcej czerwonego).
  • Trenujący widzi na ekranie poziom utlenienia płatów czołowych i może – wykorzystując mechanizm sprzężenia zwrotnego – nauczyć się go kontrolować.

Poprawiając cyrkulację krwi w przedczołowej okolicy kory mózgowej, wpływamy na poprawę jej funkcjonowania. A w płatach przedczołowych umiejscowiony jest tzw. Executive Brain.

The Neurobiology of Prefrontal Cortex and its Role in Mental Disorders

Zastosowanie

HEG Biofeedback jest szczególnie polecany dzieciom z ADHD. Mapy QEEG i funkcjonalne obrazy MRI pacjentów z ADHD wskazują nadmierną aktywności fal wolnych w płaty przedczołowe.

Biofeedback HEG znajduje również zastosowanie jako metoda wspierająca w przypadkach: deficyty poznawcze, zaburzenia neurologiczne i neurobehawioralne, takie jak opozycyjno- buntownicze, obsesyjno-kompulsywne, zespól Tourette’a, Aspergera, a także zamknięte urazy głowy i niepadaczkowe zaburzenia napadowe.

Trening HEG nie zastępuje EEG Biofeedbacku. Praktyka terapeutyczna pokazuje, że trening HEG Biofeedback w połączeniu z EEG Biofeedbackiem skraca czas terapii.

HEG Biofeedback często przewyższa EEG Biofeedback, gdy mapa QEEG lub symptomy kliniczne sugerują potrzebę treningu płata czołowego lub przedczołowego.

Zalety treningu HEG Biofeedback:

  • bardzo prosty montaż opaski (w porównaniu do montażu EEG)
  • mała podatność na artefakty oczne, fotelowe, mięśniowe, itp.
  • szybkość uczenia się świadomego wpływu na informację zwrotną (podobnie jak trening GSR).  

Punkty montażu

Opaski HEG Biofeedback nie nakłada się na włosy. Najczęściej trening HEG prowadzony jest w punktach przedczołowych: Fp1 – Fp2 – Fpz, (zmieniamy w takiej kolejności). Można również trenować na przednich skroniach F7 i F8 i punktach czołowych F3-F4-Fz.

Z przodu głowy, w płatach przedczołowych kory znajdują się struktury „zarządcze”, czyli odpowiedzialne, miedzy innymi, za:

  • koncentrację, skupienie  uwagi na jednym zadaniu,
  • pamięć roboczą,
  • „zdawanie sobie sprawy”
  • planowanie i organizację działań,
  • wolę działania, automotywację,
  • ocenę sytuacji i podejmowanie decyzji   
  • zdolność do odroczonej gratyfikacji,
  • elastyczność w dostosowaniu do nowych sytuacji
  • kontrolę impulsywności, kontrolę stanów emocjonalnych
  • przewidywanie konsekwencji działań
  • konformizm społeczny, takt, wyczucie sytuacji
  • kojarzenie sytuacyjne.

Częstość i długość treningu

Trenujemy co 3-4 dni, dwa razy w tygodniu. Nie należy trenować codziennie, można doprowadzić do przetrenowania.

Sesje HEG Biofeedback są zazwyczaj 3 segmentowe (Fp1 – Fp2 – Fpz). Podczas pierwszych pięciu sesji poszczególne segmenty mogą trwać ok. 5 minut. W kolejnych sesjach stopniowo należy je wydłużać, ale nie dłużej niż 10 minut na segment. A zatem łączny czas treningu HEG wynosi od 15 do 30 minut. Po treningu HEG bardzo często stosuje się protokoły EEG: SMR C4 lub SMR Cz.

Podstawowy protokół HEG

Cykl treningowy składa się z trzech etapów:

Sesja 1-2: Nauka kontrolowania wykresów

Podczas pierwszych sesji terapeuta uczy klienta świadomego wpływania na wykres utlenowani krwi. Klient na zmianę wchodzi w stan pobudzonej skupionej uwagi (krzywa wykresu rośnie) oraz stan rozproszenia i znużenia (krzywa wykresu opada).

  • Klient wykonuje kilkanaście 15-30 sekundowych prób.
  • Terapeuta na bieżąco udziela wskazówek jak wchodzić w pożądane stany.
  • Pierwsze sesje trwają do 10 – 15 minut.
  • Szablon sesji HEG-nauka.
  • Ekran pacjenta – surowy wykres i sygnał akustyczny.

Klient powinien nauczyć się kontrolować inicjowanie zmiany kierunku wykresu. Nie należy oczekiwać pełnej kontroli wykresu.

Po treningu HEG przechodzimy do 15 minutowego treningu SMR C4 lub Cz.

Sesja 3-10: Trening skrócony

Sesje 3-segmentowe: Fp1 – Fp2 – Fpz (lewa, prawa, środek czoła). Zaczynamy od krótkich segmentów 4-6 minutowych. Na kolejnych sesjach wydłużamy o ok 30-60sek. Nie należy przekraczać 10 minutowych treningów w jednym punkcie. Obserwujemy na ekranie terapeuty oznaki zmęczenia i wstrzymujemy trening.

  • Szablon sesji HEG-trening1.
  • Ekran pacjenta – gra lub film.
  • Przerwy 30-60 sek. po każdym segmencie, nie częściej niż co 3 minuty
  • Terapeuta wzmacnia podczas przerwy.
  • Pierwsze sesje HEG Biofeedback trwają od 12 do 30 minut.

Klient powinien nauczyć się wydłużać czas wzrostu i utrzymania poziomu wykresu. Porównujemy uzyskane wyniki co 3 sesje (np. 3, 6 i 9 sesja).

Po treningu HEG Biofeedback przechodzimy do 15 minutowego treningu SMR C4 lub Cz.

Od sesji 10: Trening właściwy

Sesje 3-segmentowe: Fp1 – Fp2 – Fpz (lewa, prawa, środek czoła). Czas segmentów 8-10 minut. Nie należy przekraczać 10 minutowych treningów w jednym punkcie. Obserwujemy na ekranie terapeuty oznaki zmęczenia kory i ew. wstrzymujemy trening w punkcie.

  • Szablon sesji HEG-trening2.
  • Ekran pacjenta – gra lub wykres (włączamy wykres na wybrany segment).
  • Przerwy 30-60 sek. po każdym segmencie, nie częściej niż co 3 minuty
  • Terapeuta wzmacnia podczas przerwy.
  • Sesje HEG Biofeedback trwają od 24 do 30 minut.

Klient powinien nauczyć się wydłużać czas wzrostu i utrzymania poziomu wykresu. Porównujemy uzyskane wyniki co 5 sesji (np. 10, 15 i 20 sesja). Zmiany wartości indeksu uwagi i poziomu utlenowania powinny być wyraźne.

Po treningu HEG przechodzimy do 15 minutowego treningu SMR C4 lub Cz.

Sesja HEG krok po kroku

Przygotowanie do treningu

  • Uruchom szablon sesji. Na pierwszej i drugiej sesji HEG-Nauka, na następnych HEG-Trening.
  • Uruchom okno Neurobit Settings i załaduj ustawienia dla HEG.
  • Załóż opaskę HEG na głowie pacjenta w punkcie który ma być trenowany (białe kółeczko nad punktem), i podłącz opaskę do gniazda EXT urządzenia NO+.
  • Możliwe błędy montażowe, skutkujące błędnym sygnałem:
    • wysoka temperatura w gabinecie,
    • opaska nie przylega do skóry (leży na włosach),
    • stany zapalne skóry.
  • Włącz grę lub film
  • Naciśnij PLAY
  • Naciśnij RECORD (Nagraj sesję). Wpisz nazwę pliku i ew. nazwę klienta.

Podczas treningu

Po uruchomieniu nagrywania obserwuj linie sygnału HEG na oscyloskopie. Po ustabilizowaniu sygnału (ok 10-15 sek) kliknij przycisk Baseline, który zresetuje licznik czasu i ustawienia linii progowych (baseline).

Przerwy w treningu stosuje się ew. przy dłuższych segmentach (nie częściej niż co 3 minuty).

Podczas treningu obserwuj zachowanie linii trendu Utlenowanie. Zazwyczaj na początku sesji klient podnosi linię wykresu, a następnie utrzymuje w stałym poziomym „plateau”, po czym wchodzi w trend spadkowy oznaczający zmęczenie. Wstrzymaj trening, jeśli zauważysz wyraźne przejście do trendu spadkowego (po kilku minutach segmentu).

W czasie treningu (w ramach tego samego nagrania), podczas przerwy możesz zmieniać punkty treningowe.

Po zakończeniu treningu STOP.

Po treningu

Wszystkie nagrane sesje automatycznie generują pliki tekstowe ze współczynnikiem utlenowania i indeksem uwagi, które można wykorzystać do wykreślenia wykresu. Te pliki tekstowe pojawią się w folderze, w którym zapisana jest sesja.

Ekrany protokołu HEG

Ekran terapeuty

Po lewej stronie:

  • Miernik: aktualna wartość indeksu uwagi (wartość wygładzona średnią ruchomą 5 sek.) Im wyższa wartość tym lepiej. 100% to wartość maksymalna.
  • Próg – indeksu uwagi (powinien być ustawiony na 70 w trybie Auto i nie należy zmieniać tych ustawień). Próg ten steruje grami współpracującymi z protokołem.
  • Włącznik/wyłącznik dźwięków sterowanych indeksem uwagi. Dźwięk jest odtwarzany, gdy wskaźnik uwagi jest powyżej progu, zwiększając głośność, im wyższa jest wartość indeksu. Dźwięk można zmienić, przyciszyć lub wyłączyć w ustawieniach dźwięku.

W środku okna:

  • Sygnał HEG – surowy sygnał po filtracji dolnoprzepustowej. Wykres rośnie – zwiększa się poziom utlenowania i indeks uwagi.
  • Na dole wykres linii trendu utlenowania oraz wartości progowej (baseline). Okno czasowe obejmuje 5 minut.

Po prawej stronie:

  • Aktualna wartość poziomu utlenowania. Im wyższa wartość tym lepiej.
  • Wartość ustawionej poprzeczki (baseline).
  • Zmiana: wartość utlenowania do wartości progowej (baseline). Utrzymywanie się przez dłuższy czas wartości ujemnej wskazuje na zmęczenie. Wstrzymaj trening w tym punkcie.
  • Czas od ostatniego ustawienia baseline.
  • Przycisk resetujący wartość progową (baseline)
  • Próg utlenowania powinien być w trybie manual (nie należy zmieniać ustawień progu).

Ekran pacjenta

Wykres na górze: trend utlenowania. Czarna linia – baseline. Im wyżej tym lepiej. Jeśli trend odwróci się na spadkowy (po kilku minutach treningu) co jest oznaką zmęczenia, należy wstrzymać trening w tym punkcie.

Wykres na dole: Indeks Uwagi. Wykres zielony to średnia ruchoma 1 sekundowa, wykres ciemnożółty – średnia ruchoma 5 sekundowa. Im wyższe i szersze „pagórki” wykresu tym lepiej.

Wskazówki dla trenującego

Poproś trenującego aby przywołał wspomnienie lub wchodził naprzemiennie (przez 15-30 sek) w następujące stany:

  • ożywienia, aktywnego skupienia, pobudzenia;
  • znużenia, rozproszenia, frustracji.

Pomóż trenującemu zbudować w wyobraźni te stany mentalne, podając bardzo konkretne i sugestywne wskazówki: wyobraź sobie, że jesteś …, znajdujesz się w … i nagle pojawia się przed tobą … .   

Trenujący powinien obserwować zachowanie wykresu.

Jeśli użytkownik wchodzi i utrzymuje zrelaksowany, ale skupiony stan aktywnej uwagi, linia wykresu przesuwa się w górę lub gra przebiega płynnie.

Jeśli następuje zmniejszenie aktywnego skupienia poprzez zbytnie rozluźnienie, zbyt usilne starania, klient staje się spięty, sfrustrowany, podekscytowany wykres zaczyna opadać poniżej ustalonej wartości progowej. Gra zatrzymuje się.

Wykres w trendzie wzrostowym Wykres w trendzie spadkowym
Pojawiło się coś nowego w twoim otoczeniu, coś niebywałego, zaskakującego, nigdy tego nie widziałeś. Nie dzieje się nic interesującego w twoim otoczeniu. Nuda.
Jesteś zaskoczony, zadziwiony, bezpieczny, opanowany, spokojny. Jesteś znużony, znudzony, nie masz motywacji do działania, nic się nie chce,
Mocno skupiasz uwagę i  chcesz dogłębnie zrozumieć, poznać to coś nowego. Kontrolujesz utrzymanie uwagi. Myśli zaczynają dryfować, nie myślisz o niczym konkretnym, jesteś rozproszony, wchodzisz w tryb automatyczny.
Twoje płaty czołowe wchodzą na najwyższe obroty. Czujesz jak krew z tlenem napływa do czoła. Tlen wypełnia korę przedczołową. Czujesz, że płaty czołowe spowalniają, wchodzą na wolny bieg, odpoczywają. Krew odpływa na dół.

Po kilku, kilkunastu próbach trenujący nauczy się sterować zachowaniem wykresu w zakresie odwracania kierunku góra-dół. Pełna kontrola nad wykresem wymaga wielosesyjnego treningu.